Jak zmniejszyć ryzyko nowotworu? Okazuje się, że ogromne znaczenie ma to, co jemy. I choć trudno mówić o jednej, konkretnej diecie antyrakowej, to warto wiedzieć, które produkty wybierać, a których unikać, by wspomóc profilaktykę chorób onkologicznych. Jakie są zasady przeciwnowotworowego jadłospisu? Czytaj dalej!
Jak dieta wpływa na profilaktykę nowotworów?
To, że styl życia wpływa na zmniejszenie (lub zwiększenie) ryzyka wieku chorób wiadomo już od dawna. Wiadomo także, że to, co jemy ma niebagatelny wpływ na profilaktykę nowotworów, a badania wskazują, że aż 30-35% chorób onkologicznych ma swoje korzenie w nieprawidłowej diecie [1].
Jak to możliwe?
Jak mówi mgr Aleksandra Kureń, dietetyczka i konsultantka merytoryczna Centrum Respo: „Dieta może wpływać na rozwój chorób nowotworowych w wielu mechanizmach i może zarówno zwiększać ich ryzyko, jak i stanowić czynnik ochronny. Wszystko zależy od tego, co jemy. Przykładowo dieta pełna składników przeciwnowotworowych wspomaga usuwanie szkodliwych wolnych rodników, łagodzi stan zapalny, wpływa na naprawę DNA, funkcjonowanie układu odpornościowego, regulację gospodarki hormonalnej czy pozbywanie się toksycznych substancji z organizmu. Dzięki temu redukuje nasze ryzyko zachorowania na nowotwór”.
Aleksandra Kureń jest również autorką kompleksowego tekstu o diecie antyrakowej na stronie Centrum Respo: https://centrumrespo.pl/dietetyka-kliniczna/dieta-antyrakowa/.
Zasady diety antyrakowej
Co jeść na diecie przeciwnowotworowej, a czego unikać?
„Musimy pamiętać, że nawet najlepsza dieta nie zapewni nam 100% ochrony przed zachorowaniem na nowotwór. Może jednak znacząco zmniejszyć jego ryzyko” – mówi dietetyczka, mgr Aleksandra Kureń.
Choć nie ma jednej, sformalizowanej diety „antyrakowej”, to przestrzeganie kilku podstawowych zasad może zmniejszyć ryzyko choroby.
Po pierwsze, w jadłospisie powinno znaleźć się jak najwięcej różnorodnych warzyw i owoców. Ta grupa produktów zawiera mnóstwo polifenoli, karotenoidów i witaminy C, które wspomagają usuwanie wolnych rodników z organizmu.
Owoce i warzywa są także źródłem błonnika, a błonnik to ważny element profilaktyki nowotworu jelita grubego czy nowotworu piersi. Podobnie jak owoce i warzywa, błonnik zawierają także pełnoziarniste produkty zbożowe. Warto więc uzupełniać jadłospis np. w płatki owsiane czy jęczmienne z pełnego ziarna, razowe pieczywo czy kasze [2].
Okazuje się, że niebagatelny wpływ na profilaktykę nowotworów ma jeszcze jedna, niepozorna grupa produktów.
„Przyprawy takie jak kurkuma, cynamon, imbir, goździki czy suszone zioła to nasi sprzymierzeńcy w diecie antyrakowej. Zawierają one ogromne ilości składników bioaktywnych, głównie przeciwutleniających polifenoli, które chronią komórki przed stresem oksydacyjnym, łagodzą stan zapalny, a nawet… modulują działanie enzymów związanych z rozwojem nowotworów” – opowiada mgr Aleksandra Kureń.
Poza warzywami, owocami, przyprawami i pełnoziarnistymi produktami zbożowymi na diecie antyrakowej sprawdzą się też inne produkty bogate w polifenole, m.in. kawa, zielona herbata czy kakao.
Dieta antyrakowa – czego unikać?
Niestety obok produktów redukujących ryzyko nowotworów, w typowej polskiej diecie znajdziemy często również te, które mogą podwyższać ryzyko zachorowania. Wśród produktów rakotwórczych i prawdopodobnie rakotwórczych wymienić możemy [3]:
- alkohol,
- mięso czerwone spożywane w dużej ilości (wieprzowina, wołowina, baranina, dziczyzna i inne),
- mięso przetworzone (m.in. kiełbasy, parówki, pasztety, wędliny),
- produkty bogate w akrylamid (chipsy, frytki, sklepowe ciasteczka),
- produkty o wysokim ładunku glikemicznym, pełne cukru,
- produkty zanieczyszczone aflatoksynami (orzechy, owoce suszone, przyprawy z niepewnych źródeł, przechowywane zbyt długo).
„Alkohol podwyższa ryzyko kilkunastu nowotworów, od nowotworów układu pokarmowego, przez nowotwór piersi, aż po nowotwór skóry. Nie dość, że jego metabolity są rakotwórcze same w sobie, to etanol ułatwia innym toksynom przenikanie do komórek, zaburza gospodarkę hormonalną i naprawę DNA, dlatego jest dla nas tak niebezpieczny. Z kolei mięso przetworzone to narażenie na duże ilości soli i azotyn sodu przekształcany do rakotwórczych nitrozoamin, a w konsekwencji ryzyko nowotworu jelita grubego” – przyznaje dietetyczka, mgr Aleksandra Kureń.
Jest jednak jeszcze jeden czynnik ryzyka nowotworu, nieodłącznie związany z naszą dietą: otyłość. Okazuje się bowiem, że nadmierna masa ciała podwyższa ryzyko kilkunastu różnych typów nowotworu, a „punktem zapalnym” są tu prawdopodobnie podwyższone stężenie insuliny, nasilony stan zapalny i zaburzona gospodarka hormonalna [4].
„W diecie antyrakowej ważny jest więc zarówno dobór przeciwnowotworowych produktów oraz unikanie produktów zwiększających ryzyko zachorowania, jak i odpowiedni bilans energetyczny. A jeśli zmagamy się z nadmiarowymi kilogramami – deficyt kaloryczny, który pomoże nam osiągnąć prawidłową masę ciała” – podsumowuje dietetyczka.
Piśmiennictwo:
- Anand, P., Kunnumakara, A. B., Sundaram, C., Harikumar, K. B., Tharakan, S. T., Lai, O. S. i wsp. (2008). Cancer is a preventable disease that requires major lifestyle changes. Pharmaceutical research, 25(9), 2097-2116.
- Hu, J., Wang, J., Li, Y., Xue, K., & Kan, J. (2023). Use of dietary fibers in reducing the risk of several cancer types: an umbrella review. Nutrients, 15(11), 2545.
- World Cancer Research Fund/American Institute For Cancer Research: Diet, Nutriton, Physical Activity and Cancer: A Global Perspective. A summary of the Third Expert Report (2018)
- Sung, H., Siegel, R. L., Torre, L. A., Pearson‐Stuttard, J., Islami, F., Fedewa, S. A i wsp. (2019). Global patterns in excess body weight and the associated cancer burden. CA: a cancer journal for clinicians, 69(2), 88-112.
